Theo quy định của Luật TGPL năm 2006 thì yêu cầu về trình độ cộng tác viên TGPL không đồng đều, kể cả những người không có trình độ đại học luật như già làng, trưởng bản,… cũng được thực hiện TGPL. Đội ngũ này tuy đông nhưng tỷ lệ tham gia thực hiện TGPL trên thực tế còn nhiều hạn chế, nhiều người đã được cấp thẻ cộng tác viên, được bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng TGPL nhưng không thực hiện TGPL. Sau 09 năm thi hành Luật TGPL năm 2006 (từ 2007 – 2015), phần lớn các vụ việc tư vấn do cộng tác viên khác thực hiện là giải đáp vướng mắc pháp luật đơn giản, được thực hiện chủ yếu thông qua các cuộc lưu động TGPL.
Hơn nữa, hiện nay việc giải thích, cung cấp các quy định của pháp luật có liên quan trực tiếp đến vụ việc đang giải quyết cho công dân là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân đang xem xét, giải quyết vụ việc (Điều 15 Luật phổ biến giáo dục pháp luật 2012). Do đó, hình thức tư vấn pháp luật trong TGPL chỉ được thực hiện trong vụ việc TGPL cụ thể liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL. Vì vậy, tiêu chuẩn đối với cộng tác viên TGPL cũng cần quy định chặt chẽ để thực hiện TGPL có chất lượng.
Điều 24 Luật TGPL quy định về cộng tác viên TGPL. Theo đó, ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, căn cứ nhu cầu TGPL của người dân và điều kiện thực tế tại địa phương, Giám độc Trung tâm TGPL nhà nước đề nghị Giám đốc sở Tư pháp cấp thể cộng tác viên TGPL. Về điều kiện: những người đã nghỉ hưu, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, có phẩm chất đạo đức tốt, có nguyện vọng thực hiện TGPL để trở thành cộng tác viên TGPL, bao gồm: trợ giúp viên pháp lý; thẩm phán; thẩm tra viên ngành tòa án; kiểm sát viên; kiểm tra viên ngành kiểm sát; chấp hành viên, thẩm tra viên thi hành án dân sự; chuyên viên làm công tác pháp luật tại các cơ quan nhà nước. Đây là những người có kiến thức pháp luật, có kinh nghiệm thực tiễn, không còn làm việc tại các cơ quan đơn vị nên chủ động về thời gian trong việc thực hiện TGPL. Đối với cộng tác viên không thực hiện việc TGPL trong thời gian 02 năm liên tục, trừ trường hợp do nguyên nhân khách quan, giám đốc trung tâm đề nghị Giám đốc Sở Tư pháp thu hồi thẻ cộng tác viên TGPL. Cộng tác viên TGPL ký kết hợp đồng thực hiện TGPL với Trung tâm TGPL nhà nước được hưởng thù lao và chi phí thực hiện TGPL theo quy định (khoản 3 Điều 18).
Nhằm cung cấp thông tin cho người được TGPL biết và thực hiện quyền lựa chọn người thực hiện TGPL, khoản 2 Điều 17 quy định Sở Tư pháp công bố danh sách người thực hiện TGPL tại địa phương, đăng tải trên trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp và gửi Bộ Tư pháp để tổng hợp đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tư pháp, điều này tạo ra cơ chế thông tin minh bạch trên toàn quốc để người dân có thể thực hiện quyền lựa chọn người thực hiện TGPL.
Tác giả bài viết: Giám đốc - Trợ giúp viên pháp lý Hoàng Văn Trường